Steeds meer schimmelinfecties zijn niet meer met medicijnen te behandelen. Deze toenemende resistentie wordt een steeds groter probleem voor patiënten en artsen. De Gezondheidsraad noemt het in een Advies aan de overheid ‘een ernstige bedreiging voor de gezondheidszorg’ en pleit voor de oprichting van een Kennisplatform Schimmelziekten. Verder stelt de Raad: pak bronnen van resistentievorming in het milieu aan, beperk het gebruik van schimmelbestrijdingsmiddelen in de landbouw en stel een Nationaal Actieplan Schimmelresistentie op. Actie is dringend nodig.
Schimmels zijn nuttig bij de productie van brood, bier, kaas, wijn, geneesmiddelen en chemicaliën. Aan de andere kant veroorzaken zo’n driehonderd van de vermoedelijk miljoenen soorten schimmels ook ziektes bij de mens. Een kwart miljoen Nederlanders heeft bijvoorbeeld last van een ernstige, chronische schimmelinfectie op huid, nagels of slijmvliezen. En elk jaar lopen ongeveer 3000 mensen een moeilijk te behandelen, levensbedreigende invasieve schimmelinfectie op. De Gezondheidsraad constateert dat medicijnen die dergelijke schimmelinfecties bestrijden (antimycotica/fungiciden) steeds vaker niet meer werken. Schimmels worden in toenemende mate ongevoelig (resistent). Niet alleen in Nederland, maar wereldwijd.
Grootschalig gebruik in landbouw
Eén oorzaak van die toenemende resistentie is het gebruik van schimmelbestrijdingsmiddelen in de landbouw. Onderzoek van arts-microbioloog Paul Verweij en collega’s liet zien dat patiënten met een verminderde afweer rond het jaar 2000 voor het eerst geïnfecteerd raakten met resistente varianten van de schimmel Aspergillus fumigatus. In de jaren daarna werd duidelijk dat de resistentie niet ontstond door behandeling in het ziekenhuis, maar door grootschalig gebruik van schimmelbestrijdingsmiddelen (fungiciden) in de landbouw en industrie. Verder onderzoek wees in de richting van hotspots die resistentievorming stimuleren, zoals compostering en afval van bloembollen en aantal andere gewassen die fungiciden bevatten.
Serieus probleem
Er zijn meer factoren van belang, schrijven Verweij en tien andere experts die het Advies hebben opgesteld. Ook globalisering en mogelijk klimaatverandering spelen resistentievorming in de kaart. Zo zorgt de schimmel Candida auris, voor het eerst opgedoken in 2009 en resistent tegen meerdere bestrijdingsmiddelen, in steeds meer landen voor serieuze problemen. Verder rukt de multiresistente huidschimmel Trichophyton indotineae wereldwijd op, ook in Nederland. De problemen met schimmelresistentie zijn niet nieuw. De Wereldgezondheidsorganisatie presenteerde in oktober 2022 een lijst (zie illustratie) met gevaarlijke, ziekmakende schimmels als leidraad voor verder onderzoek en beleidsmaatregelen voor de volksgezondheid.
