Op 20 februari 1909 luidt de Italiaanse dichter Filippo Tommaso Marinetti met zijn futuristisch manifest in de Franse krant Le Figaro een nieuw artistiek tijdperk in. In het manifest bezingt hij de snelheid, de toekomst, agressiviteit en activisme, en wijst hij het verleden resoluut af. Deze energieke uitgangspunten spreken veel jonge kunstenaars en intellectuelen aan, waardoor hij al snel een groep jonge futuristen om zich heen verzamelt. In de drie decennia die volgen gebruiken de futuristen hun verbeeldingskracht om een radicale nieuwe toekomst vorm te geven. In de tentoonstelling Marinetti en het futurisme: manifest voor een nieuwe wereld volgt Rijksmuseum Twenthe de artistieke ontwikkeling van het futurisme aan de hand van zijn charismatische leider Marinetti.
Aan de hand van werken van de ‘eerste generatie’ futuristen: Gino Severini, Umberto Boccioni, Giacomo Balla, evenals de werken van latere futuristen zoals Roberto Marcello Baldessari, Fortunato Depero, Tato en Benedetta volgt de tentoonstelling de evolutie van het Italiaans futurisme. Rijkelijk aangevuld met teksten en documentatiemateriaal toont Rijksmuseum Twenthe het futurisme als manifest voor een nieuwe wereld.
Veel meer dan tegenwoordig zijn kunst en politiek in die eerste decennia van de twintigste eeuw met elkaar verbonden. Ze trekken elkaar aan en stoten elkaar af. Dat gebeurt bijvoorbeeld in Duitsland, in Rusland en ook in Italië. In de ideologie van de avant-garde herkennen we een optimistisch wensdenken, waarbij kunstenaars dromen van een nieuwe wereld. Tegenwoordig is het futurisme niet alleen een artistieke avant-garde maar voor velen ook onlosmakelijk verbonden met het fascisme. Men ziet Marinetti als een navolger van Mussolini. Maar terugkijkend op zijn leven zien we het verhaal van een man die schippert tussen zijn idealen en de werkelijkheid. Om zijn geliefde futuristische stroming in leven te houden laveert hij tussen het fascisme en zijn eigen revolutionaire idealen. Soms uitgesproken vóór of tegen, maar vaak pragmatisch op zoek naar de juiste weg richting zijn gedroomde nieuwe wereld, die in werkelijkheid veel complexer blijkt te zijn dan voorgesteld. De politieke omstandigheden zorgen ervoor dat het futurisme zich steeds opnieuw uit moet vinden, met alle artistieke gevolgen van dien.