Nederland stond lange tijd bekend om zijn ‘beste zorg ter wereld’. Maar blijft goede zorg nog wel
beschikbaar nu er meer ouderen zijn en minder zorgpersoneel? Het wordt langzaam duidelijk dat
we veel meer voor elkaar zullen moeten zorgen. Maar wie zorgt er straks voor u?, dat was de
centrale vraag in het onderzoek van het Nationaal Seniorenpanel, een initiatief van KBO-PCOB. De
1.918 senioren die antwoordden, klinken ongerust en niet goed voorbereid.
Volgens de CBS-prognoses is in 2040 een kwart van de Nederlandse bevolking 65-plus. Het aantal
alleenwonende 80-plussers is dan verdubbeld tot 750 duizend mensen. Dit heeft grote gevolgen voor
de zorg, waar nu (soms) al een tekort is aan professionele zorgmedewerkers. 86% van de senioren
uit het onderzoek maakt zich zorgen over de zorg in de toekomst.
Zorg ontoereikend
Maar liefst 1 op de 3 senioren vindt de zorg in Nederland helemaal niet goed geregeld. Zij
ondervinden al aan den lijve dat niet alle zorg meer beschikbaar en goed is. 20% van de senioren had afgelopen jaar wel zorg nodig, maar kreeg deze niet of onvoldoende. Zo staat Marije (71) al vijf
maanden op de wachtlijst voor een gesprek om huishoudelijke ondersteuning aan te vragen (WMOgesprek). ‘Ik heb recht op huishoudelijke ondersteuning, heb dat ook echt nodig, maar ik heb het nog steeds niet gekregen wegens personeelstekort.’ Lex (78) wacht al tien maanden op een
heupoperatie.
Ruim de helft van de senioren heeft niets geregeld
Ruim 53% van alle senioren die nu nog geen hulp nodig hebben, heeft niets geregeld voor het geval
ze iets gaan mankeren. In het scenario dat ze door een ongeval 24-uurszorg nodig hebben maar op
een wachtlijst komen te staan, weet zelfs 60% niet hoe ze deze situatie moeten opvangen tot er plek
is. Kees (83): ‘Geen idee! Je kunt niet van je kind verwachten dat die 24-uurszorg kan leveren, gezien
werkzaamheden. Denk dat dit een groot probleem is!’ Een kwart van de senioren weet ook dat hun
huidige woning niet geschikt is om oud in te worden.
Bereidheid neemt snel af
De bereidheid om een ander te helpen is groot onder de 65-plussers. Zo is 88% bereid om een ander
te helpen met boodschappen, schoonmaken of koken. En 74% wil helpen bij administratieve klusjes.
Alleen klusjes in en om het huis willen veel minder mensen (56%) doen. Het valt wel op dat de
bereidheid tot mantelzorg afneemt als de relatie minder hecht is. Zo is 73% bereid om iemand te
helpen met aankleden of persoonlijke verzorging als het echt nodig is. Maar deze bereidheid is
meestal beperkt tot de partner en (klein)kinderen. Voor ouders, broers en zussen of een goede
vriend neemt de bereidheid al direct flink af.
Kleinkinderen minder behulpzaam
Het is noodzakelijk om voorbereid te zijn op een periode waarin mantelzorg mogelijk nodig is en
daarom een actief sociaal netwerk op te bouwen. Niet iedereen staat namelijk te springen om ‘opa’
of ‘oma’ te helpen. Er is een groot verschil tussen wat senioren denken dat hun netwerk voor hen
kan betekenen en wat er in werkelijkheid gebeurt. Uit het onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat veel
senioren rekenen op de hulp van (volwassen) kleinkinderen, maar dat in werkelijkheid slecht 9% van
de zorg door die kleinkinderen gebeurt. Zeker voor senioren zonder partner (35% is alleen) is het
belangrijk te investeren in contacten.
Dankbaar om te mogen helpen
De meeste mensen zijn erg dankbaar voor de mantelzorg die ze ontvangen (73%), al voelt 14% zich
bezwaard. Bijna één op de vijf senioren wil eigenlijk liever geen mantelzorg, maar voelt zich
gedwongen omdat er geen andere optie is. Het is echter een misvatting dat mantelzorgers hun taken
als last ervaren. Het tegenovergestelde is waar: vier op de tien senioren die anderen helpen of
ondersteunen ervaren juist een sterk gevoel van dankbaarheid dat ze dit mogen doen.
Reactie KBO-PCOB
Directeur Ingrid Rep: “Wij zijn geschrokken van de uitkomsten van dit onderzoek. Veel senioren zijn
totaal nog niet voorbereid op de situatie waarin ze op latere leeftijd (wellicht tijdelijk) informele zorg
nodig hebben omdat er onvoldoende professionele zorg beschikbaar is. Deze situatie is onacceptabel
en daar zal dus snel actie op moeten worden genomen. De mensen die ons land hebben opgebouwd
moeten zich geen zorgen hoeven te maken over de vraag of er zorg beschikbaar is. En het kan ook
niet zo zijn dat goede zorg steeds meer inkomensafhankelijk wordt. We moeten voorkomen dat
senioren die zorg nodig hebben zichzelf gaan beschouwen als een last voor de maatschappij met alle
gevolgen van dien. Onze organisatie spant zich in om deze visie breed gedragen te krijgen door actief
deel te nemen aan WOZO.”
Onderzoek
Het onderzoek Wie zorgt er straks voor u? is uitgevoerd onder 1.918 senioren in de periode 24
januari tot 8 februari 2023. De gemiddelde leeftijd van de deelnemers is 74 jaar.