In onze cultuur gebeurt euthanasie in de regel door artsen hoewel die juist als taak hebben mensen te genezen en zo lang mogelijk in leven te houden. Dat is op zich al een vreemde tegenstelling. Ik ken genoeg artsen die er ook voor bedanken om bij euthanasie betrokken te worden. ‘Het is mijn taak niet’, heb ik iemand eens horen zeggen. Ik kan me voorstellen dat er voor het uitvoeren van euthanasie andere en misschien wel geschiktere personen in aanmerking komen. Vroeger waren het vooral pastoors en dominees die mensen begeleiden bij het sterven. Dat deden ze niet altijd verkeerd. Meestal waren ze empathisch genoeg om zich te verplaatsen in mensen die de dood in het gezicht zagen. Dat zou ook tegenwoordig nog kunnen gebeuren, al moeten ze dan niet afkerig zijn van euthanasie en zelfdoding. In principe zouden zij vragen daarover beter bespreekbaar kunnen maken dan artsen. Veel godsdiensten zijn tegen euthanasie en zelfdoding en daar ligt een probleem dat omzeild moet worden. Veel religies zouden dan een reëlere visie op het leven dienen te ontwikkelen. Maar in plaats van geestelijken kan er ook worden gedacht aan psychologisch of andragogisch geschoolde mensen, aan sociale, maatschappelijke consulenten die speciaal geschoold zijn om mensen in hun laatste uren bij te staan. Zij kunnen worden geassisteerd door chemici en apothekers die de juiste middelen kunnen samenstellen om een zachte dood te bewerkstelligen of die behulpzaam zijn de onvermijdelijke pijn te verdragen.
Artsen kunnen in de regel de kwetsbaarheid, de pijn en het verdriet van hun patiënten moeilijk accepteren omdat ze gericht zijn op genezing en om aan kwetsbaarheid juist een einde te maken. Zij staan klaar met hun recepten en geven direct een pil of verdovingsmiddel. Misschien heeft de geneeskunde met haar diagnoses, operaties en medicijnen wel een belangrijke rol gespeeld door pijn, ellende en verdriet dermate te bestrijden dat het een taboe is geworden, dat mensen daardoor het idee hebben gekregen dat lijden niet hoort bij het menselijk bestaan. Wie weet is het zelfs zo dat een groot deel van het vraagstuk van euthanasie door de geneesheren zelf is veroorzaakt, want zij pretendeerden dat ze aan het lijden, aan alle pijn een einde konden maken. Lijden hoeft niet meer, ook een pijnlijk leven kan ongedaan worden gemaakt evenals een pijnlijke dood. In die zin denk ik dat het medische bedrijf met haar artsen en specialisten de amor fati al lange tijd heeft geblokkeerd en onmogelijk heeft gemaakt. De pijn of het verdriet omarmen zijn lachwekkende uitspraken geworden.
Laatst hoorde ik een arts zeggen dat er geen euthanasie kan en mag plaatsvinden zonder artsen. Zij zijn de enigen die dit accuraat en verantwoord doen plaatsvinden. Ik vermoed dat velen ook fel gekant zijn tegen zelfdoding. Wat een arrogantie, wat een betutteling. Misschien vinden artsen het leven van hun medemensen vooral zo kostbaar omdat ze er zelf zoveel over te zeggen hebben.
Maart 2018
Piet Winkelaar