De Corona-pandemie grijpt steeds meer om zich heen en je ziet steeds duidelijker wat de gevolgen zijn voor de samenleving en voor ieder van ons persoonlijk. Wat dit laatste betreft zie ik de coronacrisis steeds meer als een gebeurtenis, een ingrijpend gebeuren. Een gebeurtenis, zo leert de filosoof Cornelis Verhoeven, heeft geen subject. Er is geen onderwerp, geen persoon of instantie die een gebeuren tot stand brengt, hèt gebeurt. Wij mensen kunnen van alles doen, organiseren, tot stand brengen, bewerkstelligen, maar tot een gebeurtenis zijn we niet in staat. Een gebeuren realiseren gaat ons te boven, zegt Verhoeven.
Je kunt je er wel voor openstellen, je moet je er ook voor openstellen anders kan het geen gebeuren worden. Dat is misschien moeilijk te begrijpen. Een gebeuren overkomt je. Er is niet om gevraagd, niet op gerekend, je hebt het niet zelf veroorzaakt, maar ook anderen niet, geen overheid, boze mensen, vijanden, nee, hèt gebeurt, hèt is gebeurd. Je kunt je er echter wel voor afsluiten. Vooral als het iets ergs is, als je erdoor uit het lood wordt geslagen, inslaat als een bom, dan is de kans groot je ervoor af te sluiten. Maar dat is ook het geval als je het gebeuren aan iemand of iets toeschrijft, als je vooral bezig bent met wie de oorzaak of de schuld van het een en ander is. Dan is het geen gebeurtenis meer, dan is er iemand of iets, een instantie die het gedaan heeft, veroorzaakt. Dan is het China die de pandemie heeft bekokstoofd, of het virus, een instantie, de overheid. En dan heb je het volgens Verhoeven geen gebeurtenis laten zijn, Dan heeft iemand of iets gehandeld, georganiseerd, veroorzaakt (niet hèt).
Meestal is het niet makkelijk iets een gebeurtenis te laten zijn, je open te stellen voor een gebeuren. Dat openstellen is een soort overgave, vergelijkbaar met het openen van een vuist. Een gebalde vuist waar de vingers de duim omklemmen symboliseert energie en wilskracht waarmee iemand zijn power en wilskracht toont, zeker als je de hand nog in de lucht steekt. Dat is imponerend en maakt indruk. Maar wanneer je de vuist opent, de vingers spreidt en de kwetsbare handpalm zichtbaar maakt, dan is dat een teken dat je jezelf openstelt, overgeeft. Zo’n open hand wijst op loslaten en overgave. Dat betekent niet het alleen maar laten gebeuren. Zo’n overgave aan een gebeuren is geen passieve handeling, maar ook niet actief in de zin van wilskrachtig optreden zodat je ervoor openstaat. Taoïsten spreken hier van wu wei, een onvertaalbaar woord dat zich laat omschrijven als: iets laten gebeuren zonder inspanning, of paradoxaal aangeduid met: handelen zonder te handelen.
Wanneer het zo lukt iets een gebeurtenis te laten zijn, dan wordt het een uniek gebeuren dat ook wel kairotisch wordt genoemd omdat er sprake is van een andere beleving van tijd, daar waar chronos plaats maakt voor kairos, waar de gebeurtenis op het juiste moment plaatsvindt, in harmonie met alles wat er plaatsvindt.
Ik hoop dat menigeen de huidige coronapandemie een gebeurtenis laat worden.
April 2020
Piet Winkelaar
(Wie niet weet wat kairotisch is:
Joke Hermsen verwijst in haar boek Kairos bij kairotisch naar de Griekse mythologie waar opa Chronos schepper is van de zich continue voortbewegende gelijke en kwantitatieve momenten van tijd, terwijl zijn rebelse kleinzoon Kairos de beleefbare, unieke en meer kwalitatieve tijd naar voren brengt. Kairos staat voor de tijd die er toe doet, de tijd die af en toe stilstaat, kansen biedt en voor verandering zorgt. Chronos daarentegen is de gewone, universele en voor iedereen gelijke tijd waarmee we de wereld en ons leven ordenen, die we tellen en die verschilt van de dynamische en subjectieve tijd van kairos.)