Van jongs af hebben mensen een sterke band met de natuur. Kinderen zijn gek op dieren en velen kennen wel een ‘insectenperiode’. Het animistisch denken in de vroege jeugd maakt geen onderscheid tussen leven en dood. Bij natuurvolkeren zijn de bloemen, dieren, bomen en rotsen onze broeders en vrienden. Alles leeft. Mens en natuur zijn geen twee gescheiden dingen. Wij zijn geen meester van de natuur, maar maken er deel van uit. Blijft de aarde gezond, dan blijven wij dat ook. De natuur reduceren tot gebruiksvoorwerp of vuilstortplaats tast dus ook onszelf aan. Behoud van de natuur kan als een mensenrecht worden gezien. Sterker nog, de natuur verdient het rechten te krijgen en daarmee verheven te worden tot een rechtspersoon. Dat is al gebeurd bij een berg in Ecuador, bij dieren in India en bij de rivier Whanganui door de oorspronkelijke bewoners van Nieuw-Zeeland, hetgeen zorgt voor een revolutie in het westers denken over de status van de natuur en de gelijkwaardige relatie tussen ons en de natuur (Burgers, 2021).
Miraculeus wat de natuur voortbrengt
Wie ben je als je een boom van honderden of duizenden jaren oud durft om te hakken? Ook al geloof je niet, het blijft miraculeus wat de natuur voortbrengt. ‘Ik toon u thans het bewijs van Gods voorzienigheid in de anatomie van een luis’ (Jan Swammerdam, 1637-1680) die hij minutieus kopieerde met behulp van een van de eerste microscopen. De natuur is de meester van de kunst (natura artis magistra). Hoe is het mogelijk dat een klein, gekleurd en fragiel vogeltje van enkele grammen de harten van zovelen doet bonzen? Hogesnelheidscamera’s registreren bij de opstijgende mug zeshonderd vleugelslagen per seconde. Een ingevroren kikvors binnen de poolcirkel komt in de zomer weer tot leven. Ons lichaam bestaat uit 37 biljoen cellen inclusief de hersenen met 86 miljard stuks die min of meer in volmaakte harmonie opereren, zichzelf grotendeels kan onderhouden en herstellen en dat gedurende bijna honderd jaar.
De kosmos als wonder des hemels
De kosmos als wonder des hemels toont een zon als gele dwergster, die toevallig op de dichte afstand van 150 miljoen kilometer van hier staat en daardoor ons bolletje al vier miljard jaar kan verwarmen en verlichten – en nog eens drie tot vier miljard jaar mee kan alvorens het leven op aarde voor grote organismen onmogelijk zal worden door de toenemende hitte (zie op internet opnames van deze energiebal bij solar dynamics observatory – SDO). Wij zijn niet meer dan een fragment van een pixel in de Melkweg met tweehonderd à driehonderd miljard sterren, en suizen met een snelheid van twee miljoen kilometer per uur door een onmetelijk uitdijende ruimte geobserveerd door de modernste telescopen. En dan te bedenken dat er nog vele sterrenstelsels zijn en er wellicht niet van één universum sprake is (multiversum). ‘Onttovering’ van de wereld, om een term van Max Weber (1864-1920) te gebruiken, is voor mij geen optie. Ik verwonder mij elke dag, of het nu gaat om de schoonheid van de natuur of het menselijk vernuft; voor die extase heb ik geen ecstasy of geestverruimend middel nodig (blz 34-35).
Dit is een fragment uit het nieuwe boek Taal der waarden. Over barbarij en bildung. Dat is geschreven door Jacques Soonius. Hij kijkt in Taal der waarden terug op zijn ervaring als psycholoog (polikliniek van het psychiatrisch ziekenhuis Endegeest) en docent/trainer van studenten en professionals (o.a. LUMC en Inholland).
Meer over Taal der waarden
In dit sociaalfilosofisch werk over levenskunst (ars vitae) veel aandacht voor klassieke wijsheden, een betere verhouding tussen het cognitieve en het emotieve, psychologische experimenten, modern geluksonderzoek en een breed scala aan intrapsychische en psychosociale vaardigheden die het welzijn en de weerbaarheid tegen misstanden vergroten.
Geïnteresseerd in zijn boek? Klik hier om Taal der Waarden te bestellen bij Uitgeverij SWP.