De Camino francés naar Santiago

St. Jacob

Het afgelopen voorjaar heb ik de Camino francés naar Santiago gelopen en kan deze ten zeerste aanbevelen. De Camino francés is het 775 kilometer tellende wandel- of fietspad in Noord-Spanje naar Santiago, waar sinds de negende eeuw het graf van St. Jacob wordt vereerd. In de Camino francès komen de diverse aanvoerroutes vanuit Frankrijk samen. Start van de route is het Franse plaatsje St. Jean Pied de Port aan de voet van de Pyreneeën. Het pad loopt door prachtig landschap met leuke dorpjes en mooie steden. De route kan in één keer worden afgelegd of in delen worden gelopen. Onderweg kan worden gelogeerd in talrijke herbergen, zodat zeker in het voor- en najaar overnachting geen probleem is. Vooral niet als gekozen wordt voor de gemeentelijke herbergen die van overheidswege verplicht zijn de pelgrim een slaapplaats te bieden in de eigen herberg of te helpen elders een plaats te zoeken. Aan het einde van de tocht verkrijgt de deelnemer een certificaat als bewijs van deelname. Hiertoe moet een pelgrimspaspoort worden overlegd waarin met stempels is aangegeven welke plaatsen onderweg zijn bezocht. Minimaal vereist voor dit certificaat is het bewijs dat de laatste 100 kilometers  vóór Santiago zijn afgelegd. Dit leidt soms tot hilarische of treurige, zo men wil, toestanden van caminogangers die per bus de stempelposten van het laatste 100 kilometer traject aandoen.

Per dag liep ik zo’n 20-25 km. en dat is heel goed te doen als je van ‘s ochtends 8 uur tot ’s middags 6 uur de tijd hebt om te lopen. Ook met een rugzak van zo’n 12 kg, waarin in ieder geval een slaapzak dient te zitten, omdat goed beddengoed niet overal voorhanden is. Overdag liep ik meestal alleen, maar ’s avonds kwam ik in de gemeentelijke herberg vele andere wandelaars tegen die een met mij vergelijkbaar wandelritme hadden. We aten en dronken dan vaak samen, hadden leuke gesprekken, maakten muziek, speelden een spelletje. Soms was er een religieus getinte bijeenkomst waarin een gebed werd uitgesproken, liederen gezongen en wandelaars werden uitgenodigd over hun motivatie te vertellen. Opvallend is dat veel caminogangers op een keerpunt in hun leven staan, in mijn geval het begin van het pensioen, en dat op een sportieve wijze vorm willen geven. Mijn leven is verrijkt door de verhalen van anderen en de gelegenheid om mijn eigen verhaal aan anderen te vertellen en zo duidelijkheid voor me zelf te scheppen.

Exterieur kathedraal Burgos

Interieur kathedraal Burgos)

De koning als overwinnaar

St.Jacob de morendoder

Een aantal elementen staan centraal in verhalen en gebeden: het belang van religie, van de natuur, van eigen keuzes van de pelgrim en van het gemeenschapsgevoel dat de camino oproept. De Camino francés voert langs talrijke kerken. Bijna ieder dorp is opgebouwd rond een kerk. Deze is van verre te zien en geeft een samenhang aan de omringende gebouwen. Vooral als de wandeling lang duurde keek ik verlangend uit naar een dorpje als rustplaats. Dit zag er in mijn verlekkerde ogen dan uit als een gebakje met de kerk als een toefje slagroom. De verschillende dorpskerkjes onderweg vormen een opmaat voor de prachtige kathedralen in grotere steden als Pamplona, Burgos, León en Astorga met Santiago als sluitstuk. Deze kathedralen confronteren je met de macht die de katholieke kerk nog steeds uitstraalt in deze streek. Ook een klooster als Samos, waarin nog slechts tien, vaak hoogbejaarde, geestelijken actief zijn, straalt deze macht uit. Kerk en staat gingen in de beginjaren van de camino hand in hand. Koning Alfons II werd grootgebracht in het klooster van Samos en zou volgens de overlevering in 814 de eerste pelgrim worden naar het toen ontdekte graf van St. Jacob. In de kerk van Samos staat een standbeeld van deze koning als overwinnaar met zijn voet trots geplaatst op het afgehakte hoofd van een tegenstander. Ook de heilige Jacobus wordt op tal van plaatsen afgebeeld als de morendoder, zittend op zijn paard en zwaaiend met zijn zwaard, waarbij de vloer bezaaid is met afgehakte hoofden. Wie aldus de geschiedenis van de katholieke kerk in beeld ziet gebracht, is minder verbaasd over de wijze waarop tegenwoordig religieuze bewegingen als de Islamitische Staat afgehakte hoofden als trofee in de media tonen.

Naast de cultuur stond de natuur centraal in mijn beleving van de camino. Het landschap is zeer gevarieerd. Bergen, heuvels en uitgestrekte vlaktes wisselen elkaar af. Groen overheerst aan het begin en einde van de camino, in La Rioja en Galicië. De wandelwegen lopen dan vaak parallel aan kolkende riviertjes en beekjes en ook de regen kan dan gestaag neerdalen op de rug van de vermoeide wandelaar. De graanschuur van Spanje, de hoogvlakte de Meseta, is in het voorjaar eveneens groen, maar zal in de zomer goudkleurig geel zijn en ook dan de wandelaar door zijn uitgestrektheid betoveren. De mooiste steden van de camino, Burgos, Leòn en Astorga, zijn oases in deze woestijnachtige steppe. De natuur is idyllisch, maar kan ook grillig zijn. Op de Pyreneeën bijvoorbeeld moesten we oppassen niet van de weg te worden gewaaid. Een hele dag door bakken regen lopen is een ervaring op zich en roept in ieder geval dankbaarheid op voor de geweldige regenkleding die tegenwoordig wordt gemaakt.

Ieder loopt de camino op zijn eigen manier. Dit levert stof op over ieders individualiteit. Ik raakte steeds meer gefascineerd door het bonte gezelschap dat ieder op zijn eigen manier samen een familiegevoel ontwikkelt tijdens de weg naar Santiago. Muziek maken is daarbij een belangrijke factor, zoals ik ondervond door zelf een liedje te maken over mijn Santiagoreis (https://www.youtube.com/watch?v=CQRsOrhvNzY). Kerkgezang, straatmuziek, uitvoeringen op marktpleinen dragen allen bij tot een gevoel van saamhorigheid, dat de camino tot zo’n bijzondere gebeurtenis maakt dat zelfs gesproken kan worden van een life event, zoals mijn dochter dat deed. Voor jong en oud een uitdaging en gelegenheid om over lands- en generatiegrenzen heen contacten aan te gaan en ervaringen te delen. De nadruk ligt tegenwoordig meer op de weg zelf, de camino, en minder op het bereiken van Santiago als religieus einddoel. De camino naar Santiago maakt iets los bij de deelnemers dat ze, ieder voor zich, hun verdere leven bij zich zullen dragen.

Peter van der Doef