Het is een bekend terugkerende handeling: gauw nog even een paar boeken in de koffer stoppen voor we op vakantie gaan of een tijdje ertussenuit. Zo’n periode ergens anders, los van de geijkte verplichtingen, geeft ruimte om weer eens met nieuwe ogen tegen de werkelijkheid aan te kijken. Misschien is het wel een bijzondere gewoonte die ik niet meer wil missen dat ik bij dergelijke gelegenheden altijd een of twee boekjes meeneem die mij uitnodigen naar binnen te kijken. Nu ik daarover nadenk kan die behoefte wellicht ontstaan zijn in mijn jonge jaren tijdens de jaarlijkse retraite, het liefst in een abdij, waar ik dan kon ook genieten van de gregoriaanse gezangen.
Welke meditatieve literatuur kwam er in die tijd op mijn pad? Ik herinner mij spontaan: de beroemde Immitatio Christi van Thomas à Kempis, De Heer van Romano Guardini en De louteringsberg van Thomas Merton. Ik denk er met enige nostalgische genegenheid aan terug. Het was de tijd dat God nog niet helemaal verdwenen was uit Jorwerd. De afgelopen jaren heb ik genoten van De hemel wagen van Henk Burggraaff, niet in de laatste plaats omdat de auteur na een hartelijke ontmoeting mij zijn boek had geschonken.
Deze keer stond ik alvorens op reis te gaan anders voor mijn boekenkast. Ik wilde persé enkele boeken uitkiezen die ik al langer had en nog niet had gelezen. Naast een roman van de onlangs gestorven schrijver Gabriel Garcia Márquez, koos ik eerst een boek uit dat ik al weer een aantal jaren terug voor een habbekrats in de ramsj had gekocht. Het was de klassieker De vertroosting van de filosofie van Boëthius (480-526) Daarnaast koos ik de biografie Dante Alligheri (1265-1321)
Afwisselend las ik met stijgende bewondering zowel de vertroostende teksten van filosoof als het knap geschreven historische en literaire levensverhaal van Dante, door de Amerikaan R.W.B. Lewis. Aan de hand van het hoogtepunt het epos La Divina Commedia (de Goddelijke Komedie) legt de auteur het emotionele, spirituele en filosofische leven van een van ’s werelds grootste dichters op erudiete wijze bloot..
Het was een verrassing dat ik dankzij deze biografie mij pas goed bewust werd dat zoveel poëzie van Dante gebaseerd is op zijn levenservaringen die hij in prachtige epische gedichten heeft gegoten en er tevens een verhalende vorm voor koos die de eeuwen heeft getrotseerd. Hij verstond de kunst zijn autobiografisch materiaal te larderen met mythologische gebeurtenissen en personages Een tweede verrassing was dat Lewis in deze biografie vaak aandacht besteedt aan de filosoof Boëthius die voor Dante zo ‘n grote betekenis had. Hij las De vertroosting van de filosofie na de dood van zijn grote liefde Beatrice en hij bestudeert het werk ook toen hij zich enige tijd terugtrok in een klooster in Florence om zich te kunnen verdiepen in de theologie en filosofie. Later geeft hij Boëthius zelfs een plek in de hemel van de zon in zijn Goddelijke Komedie.
Deze verrassingen lagen nog in het verschiet toen ik voor mijn vakantie voor mijn boekenkast stond en er deze twee boeken uit haalde…
“Als de wereld zelden haar vorm bestendigt,
keer en tegenkeer alom heerst:
wie denkt dan in ernst dat toch ’s mensen welvaart
niet zo vluchtig en ontrouw is?
Vast staat slechts, door een eeuwige wet,
dat niets is ontstaan vaststaat.”
(Boëthius in De vertroosting van de filosofie, boek 2, vertaling R.F.M. Brouwer. Uitgeverij Ambo Amsterdam 1990)
Gabriël Prinsenberg