De uitdrukking op verhaal komen is een prachtig oud en vertrouwd gezegde dat zijn equivalent in andere talen wellicht niet kent. Als we ons bekocht voelen gaan we verhaal halen, want we willen immers serieus genomen worden en tot ons recht komen. Als we ons verhaal kwijt kunnen lucht dat op, geeft dat ontspanning en weten we ons gehoord. Als mensen in de gelegenheid gesteld worden hun verhaal, hun wederwaardigheden, hun onrecht of hun gekwetstheid kwijt te kunnen werkt dat helend. We zoeken vrienden met een luisterend oor, en als het nodig is een therapeut die dat ook nog eens op een professionele wijze vorm geeft inclusief met inzicht en perspectief.
Er zijn daarnaast ontelbare mogelijkheden door velerlei contacten met familie, buren en (oud)collega’s, tot zelfs cursussen in autobiografisch werken, waarin mensen min of meer hun lief en leed kunnen delen en bijzondere levenservaringen kunnen uitwisselen.
Je zou zeggen dat het in onze tijd nauwelijks uitgesloten is dat mensen niet een kans krijgen op verhaal te komen. Omdat de belangstelling voor het levensverhaal via velerlei varianten is gegroeid – zoals het levensboek of autobiografische geschriften – zijn we ons nauwelijks bewust dat die uitnodiging tot het vertellen van het eigen levensverhaal bij heel wat ouderen niet aankomt. Het is niet zo moeilijk om daar een aantal oorzaken van te benoemen. De meest simpele kennen we allemaal. Niet iedereen heeft de flair of de moed zijn lief en leed te delen. Sommige mensen zijn verlegen, geremd, of hebben niet geleerd om hun emoties te uiten of vinden het maar gênant om hun sores – zoals ze dat dan zeggen – aan de grote klok te hangen. Daarnaast zien we ouderen die door allerlei levenservaringen de moed verloren hebben en het liefst het verleden willen vergeten. Die levenservaringen kunnen zeer divers zijn. Leven met een geheim, schuldgevoelens, een familievete, homoseksualiteit in een man – vrouw huwelijk.
Hulpverleners, die door wat voor reden dan ook, toch met hen in contact komen, hebben het veelal niet eenvoudig om echt in gesprek te komen. Je zou als begeleider het je cliënt zo graag gunnen dat hij of zij zich kan openen en eindelijk eens op verhaal kan komen. Het dilemma is levensgroot. Respecteer je de afwijzing, of ga je door het contact vlot te trekken. In de psychoanalyse kent men de termen van toedekkende en ontdekkende therapie. Niet alleen in therapeutische contacten, maar ook in vriendschap -en familierelaties is respect en begrip voor de situatie van de gesprekspartner evident. Een goed uitgangspunt is om in deze contacten allereerst ervan uit te gaan waar de ander, de gesprekspartner staat, hoe hij of zij zich voelt. Daarom zal het eerste gesprek in deze situaties altijd moeten gaan over de weerstand, het niet willen, de gevoelens die daarbij spelen, nog los van het achterliggende verhaal. Mijn ervaring is dat zorgvuldige aandacht voor de weerstand, het niet willen vertellen, een opening kan geven voor een eerste stap naar wederzijds vertrouwen en wie weet naar een vervolg.