Studie verheldert werkingsmechanisme van trillen in de hersenen
Het standaard medicijn levodopa werkt niet altijd tegen trillen bij parkinson, vooral niet in stresssituaties. Propranolol werkt dan wel, en geeft daarmee inzicht in de rol van het stresssysteem bij trillen. Uit MRI-scans blijkt dat propranolol direct de activiteit remt in het hersencircuit dat trillen aanstuurt. Artsen kunnen het middel overwegen wanneer levodopa niet goed werkt.
Mensen met parkinson geven aan dat trillen duidelijk verergert tijdens stressvolle omstandigheden. ‘Trillen is een soort barometer voor stress, dat zie je bij alle mensen met parkinson’, vertelt neuroloog Rick Helmich van het Radboudumc. Het veelgebruikte medicijn levodopa werkt vaak tegen trillen, maar tijdens stress werkt het juist minder goed, terwijl het trillen dan dus juist het heftigste is. Helmich wilde met zijn team uitzoeken of een medicijn dat aangrijpt op het stresssysteem kan helpen, en hoe dit effect van stress op het trillen werkt in de hersenen.
Rekensommen
Dit medicijn, propranolol, is een zogenaamde bètablokker, het blokkeert de werking van stresshormonen. Het is ontwikkeld tegen hoge bloeddruk en hartritmestoornissen, bestaat al heel lang, en wordt bij essentiële tremor al standaard gebruikt. Dat is een aandoening waarbij mensen trillen, zonder dat ze andere neurologische klachten hebben. Bij parkinson bestonden al aanwijzingen dat propranolol trillen kan verminderen, maar er was nog niet eerder gedegen onderzoek naar de mogelijke werking gedaan.
Helmich bestudeerde met zijn team 27 mensen met parkinson die last hadden van trillen. Zij kregen de ene dag propranolol en een andere dag een placebo. Een metertje op de hand bepaalde de mate van trillen, terwijl een MRI-scan de activiteit in de hersenen in kaart bracht. Dat gebeurde zowel in rust, als tijdens een test met stressvolle rekensommen. De stressreactie werd gemeten aan de hand van de pupilgrootte en hartslag. Die gingen inderdaad allebei omhoog tijdens de rekensommen. Zonder medicatie verergerde onder stress zoals verwacht het trillen.
Versterker
Uit de studie bleek dat propranolol zowel in rust als onder stress trillen vermindert. De MRI-scans lieten zien hoe dat werkt: na het medicijn toonde het hersencircuit dat het trillen aanstuurt minder activiteit. Helmich: ‘We weten dat afwijkingen in onder andere het dopaminesysteem trillen veroorzaken. Op basis van onze studie denken we nu dat het stresshormoon noradrenaline daarbij als een soort versterker werkt, die in het hersengebied voor beweging het trillen harder zet. Propranolol remt vervolgens dat versterkende effect en vermindert zo klachten.’
Dat propranolol ook in rust werkt tegen trillen, verbaasde de onderzoekers. ‘Blijkbaar is ons systeem voor stress ook in rust af en toe actief’, legt onderzoeker Anouk van der Heide uit. ‘Dat geeft veranderingen in hoe alert iemand is, en leidt tot spontane fluctuaties in trillen. We dachten eerder dat het systeem van stresshormonen alleen actief is bij stress, maar blijkbaar is dat te simpel gedacht. Het speelt ook een rol in rust.’
Mindfulness
Helmich schrijft propranolol soms al voor bij mensen met parkinson. ‘Het meest effectieve middel bij parkinson is levodopa. Dat werkt niet alleen tegen trillen, maar ook tegen andere symptomen. Dus dat is waarmee we starten’, vertelt Helmich. ‘Maar bij ongeveer veertig procent van de patiënten werkt het niet goed tegen trillen. Dan verhoog je eerst de dosis, maar als dat geen effect geeft, is propranolol een optie. Het is daarbij wel oppassen met bijwerkingen, zoals een lage bloeddruk.’
Bron: RadboudUMC
Artikelbron: Annals of Neurology