Mens, natuur, milieu en waarden: Velen zullen het ideaal delen van het stichten van een gezin als ‘veilige haven in een harteloze wereld’ (Kinneging, 2005). Liefde en vertrouwen tussen de partners is daarbij van essentieel belang, naast bescherming, zorg en opvoeding van de kinderen. Huwelijk en gezin vragen dienstbaarheid, plichtsbesef, opoffering en jezelf niet op de eerste plaats stellen. De praktijk wijst uit dat een op de drie huwelijken, in Zweden, Denemarken, Engeland en de Verenigde Staten zelfs een op de twee, na veel ellende vroegtijdig wordt ontbonden. Dan maar niet te spreken over het geluk in de gezinnen die niet door scheiding getroffen worden want zo harmonieus zijn relaties dikwijls niet. De opdracht is blijkbaar niet eenvoudig.
Dit geldt evenzeer voor een goede samenwerkingssfeer op het werk. Mensen kunnen fluitend naar het werk gaan, maar ook met lood in de schoenen, zweet in hun handen, een brok in de keel en een plaat voor de kop door allerlei factoren. Negatieve stressoren op het werk die veelal genoemd worden, zijn deadlines, ongemotiveerde collega’s, tegenstrijdige opdrachten (bijvoorbeeld goed werk moeten leveren binnen te korte tijd; kritisch zijn maar niet mogen meepraten), gebonden zijn aan werkplek, gebrek medezeggenschap, weinig zinvol werk en onzekerheid toekomst (o.a. geen vaste aanstelling, fusies).
Waarden ondermijnd
Wanneer tekorten van onszelf of anderen aanwezig zijn, worden zonder twijfel waarden ondermijnd. Daarmee wordt de taal van waarden lang niet door iedereen gesproken. Het gaat niet om crimineel of ontspoord gedrag, daar zijn wetten voor, maar eerder om heel kleine zaken in de private sfeer. Iedereen heeft wel zijn onhebbelijkheden of zwakten waardoor anderen zich niet veilig, vrij of prettig voelen. In dit hoofdstuk wordt aan de hand van psychologische tekorten toegelicht hoe waarden kunnen worden geschonden. Het onvermogen tot liefhebben en de afwezigheid van empathie worden genoemd, omdat ze bijna elk goed contact aantasten. Een ander aandachtspunt is fouten in het denken over onszelf en anderen, waarbij we dikwijls geen notie hebben van hoe wij onszelf of anderen daarmee bevoordelen of wegzetten.
Vervreemding
Vervreemding verklaart waarom wij de betekenis van waarden geheel verdraaien en afweer toont dat wij schendingen van waarden niet willen zien. De wijze van communiceren kan bij gebreken ook een bron van veel ellende zijn. De blokkade van gedragsvaardigheden verwijst naar gedrag wat er niet is of naar oude handelingsgewoonten die in nieuwe situaties volkomen inadequaat zijn. Geringe impulscontrole kan ons en anderen in moeilijk vaarwater brengen. De macht van het denken zoals irrationaliteit en overintellectualisatie zal respectievelijk te veel of te weinig emotie in het contact brengen. Wanneer alles nog alleen maar om geld lijkt te gaan kan respect voor mens, natuur en schoonheid in de uitverkoop. Waar imperfecties, van welke aard ook, aanwezig zijn worden waarden in het dagelijks contact met elkaar geschonden. Wij doen dat anderen aan of anderen ons. Het resultaat is eenzaamheid en onvrede wanneer weinig aan waarden overeind blijft staan (blz 140-141).
Dit is een fragment uit het nieuwe boek Taal der waarden. Over barbarij en bildung. Dat is geschreven door Jacques Soonius. Hij kijkt in Taal der waarden terug op zijn ervaring als psycholoog (polikliniek van het psychiatrisch ziekenhuis Endegeest) en docent/trainer van studenten en professionals (o.a. LUMC en Inholland).
Geïnteresseerd in zijn boek? Klik hier om Taal der Waarden te bestellen bij Uitgeverij SWP.