‘Moderne democratieën lopen zelfs het gevaar tot dictaturen te vervallen’

Waarden, diversiteit en democratie | In een smeltkroes van verschillende personen bij elkaar zal het niet gemakkelijk zijn om nader tot elkaar te komen door al de verschillende meningen, (grote) tegenstellingen en verschillen in beheersing van vaardigheden. Iedereen heeft zijn eigen persoonlijkheid, verleden, culturele achtergrond, opleiding, IQ, denkkader, MQ en belangen. We oordelen lang niet altijd hetzelfde over dezelfde zaken en kunnen er dikwijls niet rustig over praten.

Mensenrechten
Door die onafgestemdheid is de verscheidenheid tussen personen zeer groot en daar komen aanhoudend conflicten uit voort. Met respect voor de waardenleer en een batterij aan intrapsychische en psychosociale vaardigheden waarin de waarden zijn verweven, moeten we daarin toch een weg zien te vinden op relationeel (micro-), groeps- (meso-) en gemeenschappelijk (macro)niveau. Er zijn nog veel organisaties en landen met leiders en heersende elites die weinig ophebben met democratische waarden en de mensenrechten.

Gevaar dictatuur
Moderne democratieën lopen zelfs het gevaar tot dictaturen te vervallen. Het leven maakt het niet makkelijk in waarden te geloven. Wie door verschillen en botsingen niet teleurgesteld raakt en de waardenleer toch als bindende kracht tussen mensen en bron van geluk kan blijven zien, creëert een bovenpersoonlijk belang dat voorbij gaat aan louter egoïsme en machtslust. Waarden verankerd in wetten dragen ook bij aan een vrije en gezonde rechtsstaat waarbij mag worden gezegd wat men denkt en ziet, waarbij het recht van spreken en leven voor anderen net zo belangrijk is als dat voor jezelf. Ook al mankeert er hier aan van alles en nog wat, je bent als burger bevoorrecht dat je in een Europees land met goed onderwijs, werkgelegenheid en gezondheidszorg kunt zeggen wat je wil en je dromen mag uitleven. En wanneer je denkt dat het elders veel beter is ben je vrij er naartoe te gaan als je daar welkom bent. Wij kunnen onszelf zoals eerder gezegd psychosociaal ontwikkelen door ons de taal der waarden eigen te maken die het persoonlijk contact en de kwaliteit van samenleven verhogen. De overheid kan niet alles. Respect voor en bewaking van waarden is een zaak van denk-, gedrag- en emotievaardigheden in het praktisch functioneren van alle dag door elke persoon, zodat er werkelijk van volwassenwording en zelfvervolmaking sprake kan zijn in relaties, gezin, clubs, organisaties en samenleving. Daar zijn we zelf verantwoordelijk voor. Levenskunst heeft van doen met waardenleer en persoonlijke ontwikkeling om stimulerend in een leefgemeenschap te functioneren. Wat je doet, doe het goed. Daar kun je trots op zijn en eigenwaarde aan ontlenen (blz 327-328). 

Dit is een fragment uit het nieuwe boek Taal der waarden. Over barbarij en bildung. Dat is geschreven door Jacques Soonius. Hij kijkt in Taal der waarden terug op zijn ervaring als psycholoog (polikliniek van het psychiatrisch ziekenhuis Endegeest) en docent/trainer van studenten en professionals (o.a. LUMC en Inholland).