Het mensbeeld dat Thomas Hobbes (1588-1679) schetst in een gedachte-experiment van een staat zonder regels of wetten is weinig florissant – ‘De mens is een wolf voor de mens’ (‘homo homini lupus est’ – Plautus, 251 v.Chr.-184 v.Chr.) – waarbij we elkaar door onze begeerten (appetites) en wensen (desires) eindeloos naar het leven staan en de minder bedeelden gedoemd zijn tot een ‘solitary, poor, nasty, brutish and short life’ (Kuipers, 2009).
Een leven beheerst door de ijzeren wet van de natuur bij plant en dier: een aanhoudende strijd over territorium, voedsel en overleven, hard en meedogenloos door eliminatie van wat zwak is. ‘De mens is in zijn beestachtige bruutheid oneindig veel gevaarlijker dan een dier’ (Aristoteles, 1997 (350 v.Chr.), VII, 51). Jan Pieterszoon Coen (1587-1629) liet bijvoorbeeld in Indonesië, als ware koloniale killer, nagenoeg de hele bevolking (ca. 14.000 mensen) van de Banda-eilanden vermoorden, omdat enkele bewoners clandestien wat zakjes muskaatnoten en foelie aan de Engelsen hadden verkocht. Hiermee dreigde de VOC haar monopolie op de handel van deze zeldzame specerijen, duurder dan goud en diamanten, te verliezen. Handel dient de oorlog, en oorlog dient de handel. En dan nog steeds volhouden dat wij in de koloniën ‘de beschaving’ hebben gebracht!
Oorlogsgeweld
Alleen al in de twintigste eeuw zijn 150 miljoen mensen door oorlogsgeweld gedood – en dat voor zover bekend op de enige planeet waar leven mogelijk is. Onder de burgerbevolking in de Verenigde Staten vallen door vuurwapengebruik dertigduizend doden per jaar. Geschat wordt dat wereldwijd wekelijks zesduizend mensen door wapens omgebracht worden. De illegale omzet van wapens bedraagt jaarlijks 450 miljard. De totale defensie-uitgaven van alle landen bij elkaar was in 2019 1.767 miljard euro (SIPRI, 2020) om ‘vijanden’ op afstand te houden. Bij elke oorlog worden weer nieuwe wapens uitgevonden om elkaar kapot te maken. Je kunt niet ontkennen dat onze cultuur geen vorderingen maakt (blz 50).
Maar voegt Soonius er daags na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne hieraan toe: “Het blijft troostend hoe het Westen erop reageert.”
Dit is een fragment uit het nieuwe boek Taal der waarden. Over barbarij en bildung. Dat is geschreven door Jacques Soonius. Hij kijkt in Taal der waarden terug op zijn ervaring als psycholoog (polikliniek van het psychiatrisch ziekenhuis Endegeest) en docent/trainer van studenten en professionals (o.a. LUMC en Inholland).
Geïnteresseerd in zijn boek? Klik hier om Taal der Waarden te bestellen bij Uitgeverij SWP.