Een oogtumor is goed te behandelen, maar er is weinig voor een patiënt te doen zodra de kanker is uitgezaaid. De reden: het afweersysteem werkt anders in het oog en waarschijnlijk ook in de uitzaaiing. Daar moet meer onderzoek naar worden gedaan, pleit hoogleraar Martine Jager van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC).
Jaarlijks krijgen zo’n 200 Nederlanders te horen dat zij een oogtumor hebben. Zij komen bijna allemaal terecht in het LUMC, aangezien het Leidse ziekenhuis experts in huis heeft op het gebied van oogtumoren. De kanker wordt vaak vernietigd met behulp van bestraling. “Een oogmelanoom is meestal goed te behandelen. Maar zodra het is uitgezaaid naar de lever, dan is er geen behandeling mogelijk”, legt Jager uit.
Zee-egel
Daar wil zij verandering in brengen. Zo wordt er in het LUMC onderzoek gedaan naar uitzaaiingen van oogtumoren. Een goed hulpmiddel leek al in zicht: als long- en huidkanker ergens anders in het lichaam de kop opsteekt, worden sinds kort zogenoemde monoklonale antilichamen ingezet. Dit zijn gefabriceerde stoffen die kankercellen gevoelig maken voor het afweersysteem. “Ik stel het voor als een zee-egel die bijna wordt opgegeten door een vijand. De egel zet dan zijn stekels uit. Dat doet een kankercel ook. De monoklonale antilichamen gaan als een soort kurkjes op de stekels van de egel zitten, waardoor de kankercel de aanvallen van de afweercellen niet meer kan tegenhouden. Deze methode werkt goed. Een deel van de patiënten was na deze therapie zelfs totaal genezen verklaard.”
Afweersysteem
Maar bij uitzaaiingen van oogtumoren slaat de behandeling niet aan. De reden: het afweersysteem werkt anders in het oog dan bijvoorbeeld in de longen en de huid. “Stel je voor dat je oog een beetje wordt beschadigd. Als dat bij je huid gebeurt, vindt er meteen een ontsteking plaats waardoor de schade wordt opgeruimd. Bij je oog niet. Dan zou het troebel worden en zie je niet meer goed”, legt Jager uit. Kortom, afweerreacties in het oog worden onderdrukt. Jager gokt dat hetzelfde geldt voor uitzaaiingen van een oogtumor. “Stel je weer even die zee-egel voor. In het geval van het oog heeft zo’n egel niet alleen stekels, maar scheidt-ie bijvoorbeeld ook een stof uit.”
Oplossing
Een uitzaaiing van een oogtumor is daardoor een stuk lastiger te behandelen. “Een oogmelanoom maken we kapot door het te bestralen, maar dat kunnen we niet gaan doen bij de hele lever.” Daarom zoeken Jager en haar collega’s naar een andere oplossing. Ze heeft daar een flinke Europese subsidie van 6 miljoen euro voor in de wacht gesleept. “We gaan kijken wat deze zee-egel, naast zijn stekels, nog meer voor verdedigingsmechanismes heeft. Ook gaan we de afweercellen bekijken. Want waarom werken deze niet? En hoe kunnen ze wel effectief kankercellen aanvallen? Onderzoek doen is net als een matroesjkapop. We weten steeds meer, maar we zijn alleen nog niet bij het laatste poppetje.”