Trouwen zonder samenwonen

Paulien en David, 56 en 58 jaar, hebben elkaar in 1992 ontmoet en zijn dertien jaar geleden, in 1997, officieel getrouwd. Zij maakt kostuums voor de theaterwereld en hij is accountant bij een groot bedrijf.

We hebben beiden apart geïnterviewd, maar voegen de twee verhalen hier samen. Hun oorspronkelijke woonsituatie is altijd hetzelfde gebleven, namelijk: eigen huis, eigen leven, eigen vrienden, eigen inkomen. Dat deze leef- en woonsituatie gedurende zeventien jaar zou blijven bestaan is nooit van te voren afgesproken. Het is vanzelf zo gegaan.

Ideaal

Zij vertelt ons dat ze er langzamerhand in haar leven achter is gekomen dat haar ‘leefsysteem’ niet te harmoniëren is met een gezin. Het viel haar ook op dat mannen in eerste instantie erg ‘vallen’ op een onafhankelijke vrouw, maar als ze dan écht onafhankelijk blijkt te zijn, haken de heren meestal af. David deed dat niet.

Hij zegt goed in zijn eentje te kunnen leven. Hij vindt dat zelfs vanzelfsprekend en vooral heel prettig. Bij Paulien vond hij iets ‘dat hij al had’. Ook zij kan namelijk goed in haar eentje leven en ook zij vindt dat vanzelfsprekend. Hij zegt dat hij ‘zijn ideaal heeft gerealiseerd’. Dat maakte ons nieuwsgierig.

Wél willen trouwen, maar niet willen samenwonen

Toen duidelijk werd dat ze het bijzonder goed met elkaar konden vinden en dat hun samenzijn naar beider verrassing blijvend zou zijn, leek het misschien voor de hand te liggen dat ze zouden gaan samenwonen. Maar zo lag het niet.

David vertelt Paulien op een geschikt moment dat ‘hij haar wel erg lief vindt, maar niet met haar wil samenwonen’. ‘Het was alsof er kilo’s van mijn schouders afvielen’, zegt Paulien hierover. Dat viel dus goed. Ze waren het gloeiend met elkaar eens: we willen ons eigen leven hebben en houden, onze eigen vertrouwde ruimte bewonen. ‘We wonen beiden naar onze zin en bij elkaar in de buurt, dus waarom zouden we dat veranderen?’

Het is niet zo dat ze ‘niet genoeg van elkaar hielden’ om niet te willen samenwonen; het tegendeel is het geval. Wel is er – Paulien moet op een gegeven moment haar woning annex naaiatelier wegens bouwvalligheid verlaten – toch ooit eens rondgekeken naar een groter huis waar ze misschien geschikt konden samenwonen, maar dat kon alleen buiten de stad. Zodoende kwamen ze erachter dat ze liever in de stad wilden blijven. Het was heel geschikt zo. Er is tot dan toe nooit sprake geweest van een officieel huwelijk.

Geheimhouding

Maar toen ze na een jaar of vijf ook op juridisch gebied een en ander voor en met elkaar wilden regelen en dat ook wilden vastleggen bij een notaris, bleek na veel gepraat heen en weer dat voor hen de eenvoudigste oplossing was om officieel met elkaar te trouwen. Geen enkel bezwaar. Ze wilden het wel graag buiten iedereen om doen, geheim, op een gratis trouwdag, het liefst heel simpel met een paar gemeenteambtenaren als getuige. Paulien schreef hierover in een wat later gevoerde correspondentie:

“Toen bleek dat we voor het zetten van een handtekening van een vuilnisman en een koffiejuffrouw 75 piek moesten betalen! Dan maar uit eten met eigen getuigen was de gedachte. David vroeg zijn ex Anna, die toen verkering had met zijn broer Mark. Ik vroeg een geliefde jonge tante (we schelen acht jaar en ze heeft haar hele leven al geroepen dat ze getuige wilde zijn wanneer ik ging trouwen) en haar echtgenoot, de jongste broer van mijn moeder.”

“Verder wist echt niemand er iets vanaf en we hadden als cadeautje ook om geheimhouding gevraagd, niet voor eeuwig, maar in ieder geval tot mijn verjaardag, twee maanden later. We hadden het gewoon allebei hartstikke druk, we gingen samen – ook voor mijn werk – een maand naar een exotisch eiland. (…) Edoch, dat geheimhouden bleek voor de getuigen een te grote belasting, wij waren lekker weg, maar zij hadden in die decembermaand nog uitgebreid contact met onze vaders en moeders en oma’s. Dus David is afgereisd naar Groningen om zijn ouders in te lichten.

Onafhankelijk huwelijk, geen partnerschap

Sommige mensen uit hun dichtstbijzijnde kring hadden echter wel moeite met deze gang van zaken. Stiekem trouwen en apart blijven wonen? Zij ondervonden achterdocht die varieerde van verdenkingen van belastingontduiking tot veronderstelde bindingsangst, maar dit soort verdenkingen en veronderstellingen beschouwen zij als erg amusant en ze trekken zich er gewoon niets van aan. David vindt dat de meningen van anderen sowieso erg worden overgewaardeerd.

Over het algemeen noemen mensen het nu ‘wel leuk’ en ze vinden het ‘niet echt negatief’ hoe zij leven. Ze vinden het in het gunstigste geval ‘bijzonder hoe ze dat doen’. Zij zijn nu met z’n tweeën boegbeelden van hun ‘onafhankelijke huwelijk’.

‘Wij zijn juist officieel getrouwd omdat we niet samen wilden wonen en dit heeft onze verhouding in de loop van de jaren juist verdiept. De affectie is gegroeid.’ Paulien benadrukt het woord partners, want volgens haar veronderstelt dat immers een blijvende onafhankelijkheid.

Blijvende verlangens

De spanning die deze manier van samenleven met elkaar oproept, ervaren zij als heel positief. Er is niets gestructureerd en er is geen vast schema. Volgens beiden blijft hun samenzijn op deze manier steeds een verrassing omdat het niet vanzelfsprekend is. Vooral is het fijn omdat je dan naar elkaar blijft verlangen en dat niet alleen op het gebied van de seks. Het is erg genoeglijk bij elkaar te zijn. Het is een comfortabel gevoel.

‘Maar laten we niet lui worden’, zegt zij. Soms zijn ze dagen achtereen niet bij elkaar. Het komt zo gemiddeld neer op drie à vier avonden en nachten samen. Ieder heeft zijn eigen vrienden en vriendinnen, sommige zijn gezamenlijk geworden, zoals de ex van David, Anna, nu ook een vriendin van Paulien, die getuige was bij hun huwelijk.

Vrije avond

Er hangt bij beiden een kalender op de wc, waar ieders afspraken op staan (‘Vanavond komt die en die, moet ik daarbij zijn?’). De code voor een avond en nacht alleen willen zijn, is: ‘Zullen we vanavond vrij nemen?’

Zij merkt op dat zij elkaar niet hoeven uit te leggen waarom ze er niet zijn, terwijl dat in een traditioneel huwelijk bijna vereist is. Beter is het elkaar uit te leggen waarom je er wél bent’, vindt zij. ‘Ik wil bijvoorbeeld ook kunnen vergaderen zonder de ander weg te hoeven sturen, want daar komt het dan wel op neer.’

Monogaam of polygaam

Leven zij monogaam? ‘Dat weet ik niet’, zegt Paulien. ‘Als David iets met een ander heeft, dan is dat een zaak tussen hem en die ander. We liegen niet tegen elkaar, maar je hoeft ook niet alles te zeggen.’ David zegt het verschijnsel jaloezie wel te kennen, ‘maar niet naar Paulien’. Monogaam of polygaam zijn, is een persoonlijke zaak en een persoonlijke beslissing die los van de partner wordt genomen. Daarom kun je het niet eisen en ook niet afspreken.

Het valt op hoe opgewekt beide partners zijn tijdens de aparte vraaggesprekken en hoe graag zij, allebei en op ons verzoek, vertellen over hun manier van samenleven, hun ongewone huwelijksleven.

Een goed seksleven

Ook viel op hoe aardig ze over elkaar spreken. We proefden geen greintje ressentiment. Ze zijn graag in elkaars gezelschap, ze zijn even graag alleen. Ze hebben een goed seksleven. wat ze zeer belangrijk vinden (‘Het past altijd’). Paulien vertelt ons dat ze aan ruzies niet doen, ‘omdat dat niet lekker wipt’.

Ze zijn er beiden van overtuigd dat hun leven met elkaar, hoe ongewoon dat ook in elkaar zit, voor hen ideaal is. Eerder merkten we al op dat David bij Paulien iets vond ‘dat hij al had’, een niet onbelangrijke opmerking: het duidt op de geestverwantschap die ze met elkaar hebben.

Manier van denken

Zíj merkt op dat ze ‘alleen voor iets bijzonders gaat’. Ze willen deze manier van leven met elkaar uitdragen en het ‘iedereen aanraden’. Mensen die ernstig overwegen om uit elkaar te gaan, raadt David aan om eerst eens een tijdje apart te gaan wonen. Het is vaak niet nodig, vindt hij, dat mensen gaan scheiden, of dat nu officieel is of niet. ‘Doe het eens anders en denk niet meteen aan de standaard oplossing.’

Het is, zoals misschien in dit verhaal al duidelijk naar voren komt, bij hen niet alleen een kwestie van apart wónen. Het is een manier van denken en leven, die bij beiden in de loop van hun volwassen leven is ontstaan en wat goed bij elkaar blijkt te passen.

Ze zijn praktisch ingesteld. Koken doet hij, zij heeft er geen interesse in. Geen enkel punt van discussie. Hij is de kok in beide keukens. Alleen David heeft een wasmachine en zij doet haar was bij hem of hij wast haar spullen. Ook intiem ondergoed is geen punt van discussie. Twee wasmachines zijn niet nodig. Om de twee weken neemt David een extra dag vrij, een dag waarop hij haar, als dat tenminste nodig is, helpt met het bezorgen van een en ander.

Onpraktisch, of niet

Als Paulien aan het werk is en ’s avonds laat klaar is, gaat zij niet naar David omdat die de volgende morgen weer vroeg op moet. In de loop van de tijd is hun beider leefomgeving uitgebreid met een volkstuin en een aparte werkruimte voor haar. Over haar naaiatelier zegt zij dat ze daar ‘alleen David kan velen’. De volkstuin is een liefhebberij van hen beiden.

Hoe gaat dat met ziek zijn? Is het niet onpraktisch en misschien ongezellig om dan apart te wonen? Hierop zegt David dat hij het dan juist prettiger vindt om alleen te zijn. ‘Ik lig hier heerlijk, ga alsjeblieft gewoon je gang.’ Zij vinden dat de distantie het juist makkelijker maakt om elkaar te helpen, in dit geval door naar huis te kunnen gaan omdat de ander liever alleen is en/of je hulp niet nodig heeft. Ernstige situaties zijn tot op heden nog niet voorgekomen.

Ouder worden

Op onze vraag wat er zal gebeuren als een van de twee de trappen van de flatgebouwen waar zij wonen niet meer op kan, zegt David dat ze daar nog over na moeten denken. Natuurlijk is het dan ‘einde verhaal’ voor in ieder geval zijn woning, vier hoog en zonder lift.

Maar, zo vermoeden wij, hun oplossing voor dit eventuele probleem zal beslist origineel zijn. Over geld wordt niet moeilijk gedaan. Opgeteld betalen ze 700 euro aan vaste lasten voor hun woningen. De energierekeningen zijn laag, ze zijn vaak allebei niet thuis. Het naaiatelier is ooit met een financiële meevaller gekocht en ‘moet zichzelf bedruipen’.

De volkstuin hebben ze acht jaar geleden kunnen kopen voor 7000 gulden en de pacht bedraagt 300 euro per jaar. Paulien laat mij wat later hierover weten: ‘Het klinkt ruim wanneer je je realiseert dat we vier eenheden hebben waarin ik wakker kan worden, maar ik vermoed dat de meeste stellen in een gezamenlijk huis meer betalen. Nog los van mijn vermoeden dat wanneer je te zeer op elkaars lip leeft je vermoedelijk veel  extra kosten hebt aan uitgaan of dure, vast weer gezamenlijke reizen om de eentonigheid en overbekendheid weg te stimuleren.’

Twee huizen

En even verder: ‘Een vaak gehoord verhaal is dat het problematisch zou zijn wanneer de een veel geld heeft en de ander weinig. Ik heb wel gezien dat de geliefde met het meeste geld het verdomde om te komen slapen in het armste huisje! Dus wat dan vaak wel genoeg was voor de eerste nachten van hun liefde was later te shabby.”

“Het lijkt me dat wanneer dat verschil zo groot is, je wellicht kunt kijken hoe je beide locaties, en misschien dan wel met behulp van de grootste zak geld, zo kan oppimpen dat beide partijen er gelukkig in kunnen zijn. In ieder geval onderhandelen en niet zomaar het grootste huis betrekken! En als de zak geld echt niet wil komen slapen, dan moet je in ieder geval een paar nachten alleen gaan slapen!”

Langer door werken

‘Bijzonder’ noemt zij hun huwelijk niet, maar zij typeert het als ongebruikelijk, ongewoon, zeker niet gangbaar en geheel op maat gesneden. David zegt ons hierover dat zij ‘de maat van dit maatwerk zelf gemaakt hebben’. De situatie waarin zij samenleven, zit hen als gegoten. Het pensioen nadert, maar David vindt ‘al die pensionado’s in de musea afschuwelijk’. Binnen niet al te lange tijd staat hij vanwege zijn leeftijd op straat.

Voor velen is dit een heerlijk vooruitzicht. Voor hem niet; hij gaat ander werk zoeken. Paulien wil tot op hoge leeftijd blijven doen wat zij nu al doet, want zij is eigen baas en de creativiteit neemt alleen maar toe. Bovendien, een royaal pensioen hoeft zij niet te verwachten.

Uit: