Vergeetachtig of dement?

Iedereen vergeet wel eens wat, helemaal als je ouder wordt. Betekent dat dat je meteen bang moet zijn voor dementie? Nee. Wel kan het een heleboel onrust wegnemen als het snel duidelijk wordt als er sprake is van dementie.

Dementie ontdek je thuis

Dementie is een ziekte, die je niet ontdekt in het ziekenhuis of in de spreekkamer van de dokter, maar thuis: bij het praten met vrienden, verliezen van spullen, vergeten van boodschappen. Vaak vraag je je eerst af of het aan jou ligt, of je het wel goed ziet, of er niet iets anders aan de hand is.

Als je erover praat met je partner kan die afwerend reageren, waardoor je er maar niet meer op terugkomt. Dit kan een moeilijke periode zijn. Onzekerheid en onmacht doen hun intrede in je eigen denken en beïnvloeden je relatie. In dit hoofdstuk vertellen we meer over wat dementie inhoudt, waaraan je merkt dat iemand dement wordt, wanneer je naar de dokter gaat en hoe je met de eerste verschijnselen om kunt gaan.

Op dit moment hebben ongeveer 20% van de mensen boven de 65 jaar last van dementie, en boven de 80 jaar is dit 30-35%. De kans dat het in je omgeving voorkomt is dus groot, en hoe ouder we worden, hoe meer mensen er last van krijgen.

Wat is dementie?

Dementie is het gevolg van een ziekte van de hersenen, vaak is dat de ziekte van Alzheimer, maar ook  herseninfarcten of andere hersenaandoeningen kunnen dementie veroorzaken. Hoewel er steeds meer onderzoek gedaan wordt naar deze hersenziekten, blijft het verloop van de ziekte en de symptomen per mens erg verschillend. Er is aangetoond dat de plaats in de hersenen waar de ziekte zich bevindt gevolgen heeft voor het verloop van de ziekte en de specifieke symptomen per patiënt. Bij de ziekte van Alzheimer verloopt het ziekteproces geleidelijk, waarbij het geheugenverlies en de andere symptomen steeds sterker worden.

Symptomen van dementie

Het belangrijkste symptoom van dementie zijn geheugenstoornissen. Het wordt steeds lastiger om nieuwe informatie te onthouden en om oude informatie op te roepen. Sterker nog, het lijkt alsof  herinneringen willekeurig verdwijnen. Dit begint met vergeetachtigheid tot het moment dat iemand continue in een vroegere  periode van zijn leven lijkt te leven.

Andere symptomen zijn het niet meer goed kunnen praten, lezen en schrijven. Zo zie je mensen ineens zoeken naar woorden, stotteren en een ander handschrift krijgen. Ook zijn dementerenden plotseling niet meer in staat om een simpele dagelijkse handeling uit te voeren, zoals het inschenken van een kopje koffie, of het dichtknopen van hun blouse. Ze herkennen dingen niet meer, zoals een boek, of een vork, en weten niet wat ze er mee moeten.

Dementie is een ziekte met een ingrijpend effect op het sociaal leven van degene die dementeert. Als gevolg van dementie raak je de mogelijkheden kwijt om normaal contact te hebben met anderen. Het is normaal dat je weet hoe laat het is, welke dag het is, hoe anderen heten, waar je woont en ga zo maar door. Op het moment dat het vermogen om de juiste tijd, plaats en persoon te weten gaat haperen, beginnen de problemen voor de dementerende en zijn omgeving zichtbaar te worden.

De sociale gevolgen van de ziekte hebben grote weerslag op het psychisch welbevinden van de dementerende. Onzekerheid, machteloosheid en afzondering kunnen iemands gedrag veranderen.  Dementerende mensen hebben bijvoorbeeld meer kans op een depressie dan anderen.

Eerste signalen van dementie

U bent vaak de eerste die iets vreemds merkt bij uw partner. Vaak is dit niets ernstigs, maar iets dagelijks dat opvalt omdat het afwijkt van wat u gewend bent. Wat u kunt opmerken is bijvoorbeeld

• dagelijkse simpele handelingen, die uw partner altijd met gemak deed, lukken ineens niet meer. Bijvoorbeeld het zetten van koffie, het gras maaien, kruiswoordpuzzels maken, de televisie aanzetten, maar ook het bijhouden van de administratie.
• hij stelt steeds dezelfde vragen;
• hij herhaalt steeds hetzelfde verhaal woordelijk;
•  in een omgeving die voor hem bekend is, raakt hij nu ineens de weg kwijt, zoals de dagelijkse weg naar de supermarkt, naar uw kinderen, zijn werk, of in huis.
• hij verzorgt zichzelf niet meer, trekt geen schone kleren aan of doucht niet meer;
• hij laat beslissingen nemen aan anderen over, zoals wat er gekocht moet worden, wat jullie gaan doen en met wie;
• hij heeft geen zin meer in verjaardagen, bezoek of andere sociale activiteiten die u had.

Elke keer dat er iets gebeurt dat anders is dan u gewend bent, kan dat een signaal zijn van dementie, maar dat hoeft natuurlijk niet. Veel mensen die met een dementerende leven, voelen zich onzeker en vragen zich af of zij zelf niet gek zijn. Voordat u in de gaten heeft dat dit signalen kunnen zijn van dementie, kunt u ruzie krijgen met uw partner, omdat hij of zij zo raar doet. Op het moment dat u zich afvraagt of het dementie is, kan het lastig zijn om het met uw partner daarover te hebben. Lees de tips die we daarvoor geven.

Diagnose dementie

ls je één van deze signalen opmerkt hoeft dat nog geen zekerheid te zijn dat uw partner dementie heeft. Een bezoek aan de huisarts kan helpen bij het uitzoeken wat er aan de hand is. Als uw partner pertinent niet naar de huisarts wil, kunt u de huisarts ook vragen een huisbezoek te maken. Als uw partner boos en achterdochtig is, kan het helpen om te zeggen dat de arts voor u komt, of voor een lichamelijke klacht van uw partner. Vaak komen de andere problemen dan vanzelf ter sprake.

Om uit te zoeken of u zich terecht zorgen maakt of niet, is er ook een vragenlijst die u of uw partner kunnen doen. U vergelijkt de situatie nu met hoe het 10 jaar geleden was, en naar aanleiding van die uitslag kunt u wel of niet een arts raadplegen. Als de gemiddelde uitkomst van de test 3.6 of hoger is, is er in elk geval achteruitgang op het gebied van geheugen. Als u een afspraak maakt met de arts, kunt u de uitslag van de test meenemen.

Tijdens het gesprek met de arts is het belangrijk om alles te vertellen dat u opvalt. Dat kunnen de dingen zijn die in de test naar voren komen, maar ook karakterveranderingen, of een andere tijd van opstaan en gaan slapen kunnen belangrijk zijn. Ook als uw partner problemen heeft met praten, op woorden komen, of lezen en verhalen onthouden, is het belangrijk dit te vertellen.

Als de huisarts verder onderzoek nodig vindt, zal hij u waarschijnlijk doorverwijzen naar een specialist in het ziekenhuis. Er bestaan in Nederland ook speciale Alzheimercentra, in Amsterdam, Nijmegen en Maastricht. Daar kunt u terecht voor diagnostiek en behandeling. Veel ziekenhuizen hebben inmiddels ook een geheugenpoli, waar specialisten samen werken aan alle problemen met het geheugen.

Is dementie te behandelen?

Voor sommige vormen van dementie zijn medicijnen, die als zij aanslaan, het dementieproces kunnen vertragen. Tot nu toe is er niets ontdekt dat dementie kan genezen. De arts of specialist zal onderzoeken welke soort dementie uw partner heeft, en kijken welke medicatie daarbij zou kunnen helpen. De behandeling bestaat vooral uit een andere manier van met elkaar omgaan en aanpassingen in de omgeving. Verder is het belangrijk om lichamelijk en geestelijk actief te blijven, dat vertraagd het dementieproces.

Tekst ontleend aan