Mannengedoe: prostaatproblemen

Waarin kleine dingen tot grote problemen kunnen leiden
Een dingetje van normaal rond de 20 gram is tegenwoordig uitgegroeid tot een van de grootste schrikbeelden van mannen die Abraham al hebben gezien. Zeker als het probleem met de prostaat officieel als kanker wordt omschreven, zien mannen dit als een veroordeling tot de dood op korte termijn. Maar dat beeld moet toch wat genuanceerd worden. Net zoals andere ziektes is het een kwestie van tijdige ontdekking.

De cijfers
Per jaar worden bij ruim 10.000 mannen in ons land prostaatkanker vastgesteld; in 2010 waren er 62.291 mannen met deze kanker en in datzelfde jaar overleden er 2.593 aan prostaatkanker als primaire oorzaak.  80% van de nieuwe gevallen zijn mannen boven 65 jaar en van de sterfgevallen zijn 65+-ers met 90% vertegenwoordigd.
In een overzicht de kansen op prostaatkanker per leeftijdsgroep:
50 en 54 minder dan 1%,
55 en 59 circa  2%,
60-64 jaar bijna 7%,
65-69  circa14%,
70-74  circa 26%
75-79  circa  40%.
Bij 80 jaar 50% .

Wat is het voor ding
De prostaat bestaat uit een binnen- en een buitengedeelte, een beetje zoals een vruchtenschil.  Deze klier produceert het grootste deel van de zaaduitstorting: het vocht dat dient als transport en voeding voor de zaadcellen. Rond de prostaat liggen bloedvaten en zenuwen die noodzakelijk zijn om een erectie te kunnen krijgen.

Probleemsoorten
Vanaf 50 jaar kan de prostaatklier groter worden. Dan gaat het plassen moeilijker en de straal wordt minder krachtig. Ook duurt het langer voor het plassen op gang wil komen, terwijl er aandrang is. Na het plassen kan er een beetje urine nadruppelen of soms  ’s nachts wilt u vaker naar het toilet. De klachten ontstaan omdat de urinebuis een beetje wordt dichtgedrukt door de prostaat. Als de prostaat nog groter wordt, kan er steeds urine in de blaas achterblijven en ontstaat er soms een blaasontsteking. In de meeste gevallen hebben we te maken met een goedaardige vergroting oftewel Benigne prostaathypertrofie (BPH).
Zolang deze kwaal weinig klachten veroorzaakt is behandeling niet nodig. In ergere gevallen is een operatie noodzakelijk.

Een ander prostaatprobleem is Prostatitis, een ontsteking van de prostaat door een bacteriële infectie. Deze aandoening komt meestal voor bij jongere mannen. Het leidt niet tot prostaatkanker of tot een goedaardige prostaatvergroting.

Prostaatkanker
Bij iedere man die oud genoeg wordt, vindt men kankercellen in de prostaat.  In veel gevallen evolueert dit tot een gezwel maar  zo traag dat deze mannen aan een andere aandoening overlijden nog voor de prostaatkanker bedreigend kan worden. Prostaatkanker zit meestal in de buitenste  ‘schil’, terwijl prostaatvergroting optreedt in de binnenste kern. Door dat trage verloop is ontdekking op basis van klachten niet altijd voor de hand liggend. Soms zijn er dezelfde klachten als bij prostaatvergroting (vaker plassen, ’s nachts plassen etc) en in een later stadium soms bloed in urine of sperma. Maar vaker  wordt prostaatkanker pas vastgesteld als het al  is uitgezaaid, wat leidt tot nierklachten, lage rugpijn, pijn in de borst of de ribben.

Voorkomen is beter
Een eerste stapje is het doen van deze online-test. Vul in en als je score boven de 18 is, neem dan contact op met je huisarts. De test is hier (er opent een nieuw venster).

Bij mannen tussen 50 en 65 jaar wordt aangeraden om jaarlijks preventief onderzoek te laten doen. Na 70 jaar is de kans op prostaatkanker weliswaar groot, maar omdat het meestal een langzaam groeiende kanker is en de behandeling belastend is de kans groter dat je aan een andere defect/een andere ziekte overlijdt. Het preventief onderzoek bestaat uit een bloedonderzoek (de bepaling van de zg PSA-waarde) en een rectaal onderzoek met de vinger (PPA). Als één van beide onderzoeken abnormaal is, moeten verdere tests gedaan worden en zal een biopsie worden uitgevoerd om zekerheid te krijgen.

Bij PSA wordt het bloed gecontroleerd op het prostaat specifiek antigeen (PSA). PSA  is een eiwit dat alleen in de prostaat aanwezig is. De functie van PSA is om te zorgen dat het sperma vloeibaar is zodat de zaadcellen zich makkelijk kunnen bewegen. Het hoogste gehalte PSA komt voor in de zaadblaasjes en het is in grote hoeveelheden aanwezig in sperma. Als er een prostaat is, is er ook PSA in het bloed, dat ‘lekt’ namelijk uit de prostaat in de bloedvaten. Als de prostaat verwijderd is, is de PSA-waarde 0. De normale waarden per leeftijdsgroep zijn:
40-49 jaar : minder dan 2,5
50-59 jaar : minder dan 3,5
60-69 jaar: minder dan 4,5
70 jaar en ouder: minder dan 6,5.
In de regel zal bij een hogere uitslag van 4 verder onderzoek nodig zijn. Maar let op: deze PSA-test zegt weinig over het al dan niet hebben van kanker. Het is slechts een indicatie, dat er wat aan de hand kan zijn.

Rectaal onderzoek (PPA) waarbij de arts via de anus de prostaat aftast is een beproefde methode, waarbij onregelmatigheiden kunnen worden opgespoord. De combinatie van PSA en PPA leidt in 80% van de gevallen tot een goede vaststelling.

Maar elk voordeel heeft z’n nadeel
Vroeger wisten ons soort mannen niet of ze überhaupt prostaatkanker hadden en leefden gewoon hun leven, vrijwel zonder klachten. Met de betere opsporingsmethoden (PSA is pas sinds 1970) is er een vroegere ontdekking. En dat kan wijzen op kanker. En dus wil de patiënt behandeld worden.  Maar de behandelingen die er nu zijn, leveren ook heel wat moeilijkheden op. Bijvoorbeeld: verwijdering van de prostaat leidt in 70% van de gevallen erectieproblemen op en in 2-3% tot incontinentie. En dat maakt het lastig. De arts kan niet simpel vaststellen of – als er kanker gevonden is- de situatie op korte termijn (zeg 10 jaar) levensbedreigend wordt. Waardoor de kans groot is dat er overbehandeld wordt: wegnemen van de prostaat of bestraling, met de geschetste gevolgen.