In het eerste hoofdstuk besprak ik de verkering in vroegere jaren en vertelde ik u over de openlijke huwelijksmarkt in mijn geboortedorp, waar deze verkeringen konden ontstaan.
Daar waar jonge mensen elkaar ongedwongen konden bekijken en zich beschikbaar konden tonen.
Oudere mensen kennen geen openlijke huwelijksmarkt waar ze zonder gêne het verlangen naar een partner kenbaar kunnen maken, waar ze hun beschikbaarheid kunnen tonen en van inzet blijk kunnen geven. Velen vinden het raar om je beschikbaar te tonen als je eenmaal oud bent. Sommigen vinden het ongepast. Weer anderen vinden het getuigen van wulpsheid of aanstellerij. Niet beschaafd en ordinair. Oude-bokken-en-bokkinnengedoe. Uitsloverij. Eerder is het tonen van beschikbaarheid een zwaktebod dat bij voorbaat afgewezen wordt, over en weer. Het is een beetje zielig.
Het is op z’n minst gezegd ongewoon om na je pensionering een geliefde te gaan zoeken. Het is nog nooit op grote schaal voorgekomen. Daarom is het begrijpelijk dat er vooroordelen en onzekerheden over bestaan. En niet alleen in ons eigen hoofd.[1][1] Toevallig hoorde ik via een vriendin van het volgende voorval:
De 18-jarige Dennis is met een groepje vrienden en vriendinnen op het strand aan het sporten. Plotseling staat hij stil. Hij ziet zijn grootmoeder. Ze zit niet keurig te lezen in een strandstoel. Nee, ze is een beetje aan het dollen met een man. Nat haar en badpak en met een handdoek rond haar middel geknoopt. Ze ziet hem, roept zijn naam en zwaait vrolijk met allebei de armen omhoog.
Ze is 70 jaar. Ze wil naar Dennis toe lopen, maar de man trekt haar richting water. Ze lacht en laat zich meetrekken. De handdoek valt in het zand. Ze vergeet hem, tenminste zo lijkt het. Ze zijn aan het stoeien! Hij grijpt steeds naar haar benen. Dennis blijft verbaasd kijken naar zijn oma en de man die bij haar is.
‘Wie is dat?’ vraagt een meisje dat naast hem is komen staan.
‘Dat… dat is mijn oma,’ zegt hij.
‘Wat? Je oma? Dat meen je niet!’
Als hij thuiskomst vertelt hij zijn ouders van deze merkwaardige ontmoeting. Hij schaamde zich dood tegenover het meisje naast zich. Oma deed zo ordinair. Heel gênant. En dan die ouwe vent met zo’n klein zwembroekje aan… Belachelijk! Zijn zusje van 17 begint te lachen. ‘En? Was er wat te zien?’ vraagt ze. Dennis denkt even na en ziet het strandtafereel weer voor zich. Ook hij schiet nu in de lach en geeft zijn zus een duw. Hun ouders staren hen met open mond aan. Waar gaat dit over? Wat een taal! Wat een ongepast gedrag! Oma wil duidelijk aandacht. Wat mankeert haar? Trouwens ze weten helemaal niets van een man. Ze zullen haar bellen om te vragen wat hier van waar is.
Wat hier van waar is? Alles natuurlijk! Het is alleen nog niet tot hen doorgedrongen dat een 70-jarige vrouw nog altijd een vrouw is en niet vies is van een partijtje dollen met een man – juist op het strand. En al helemaal niet dat een vrouw van 70 jaar nog steeds levenslustige gevoelens heeft en die niet wenst te negeren. En dat er mannen zijn die deze 70-jarige vrouw maar wat graag in hun armen willen nemen, als ze daartoe de kans kregen. En dat geldt niet alleen voor deze twee mensen, met hen vele. Heel wat mannen en vrouwen die met puffen en zuchten hun pensioen zonder onherstelbare schade hebben gehaald, kunnen nu gaan genieten van hun vrijheid. Ze zullen ontdekken dat het lustige leven bij lange na nog niet is afgelopen.
Het is nu de beurt aan de jongere generatie om het hoofd te schudden over ‘de oudjes van tegenwoordig’. Die ontsteltenis is toch amusant? Zo gaat dat als we steeds ouder worden en langer gezond blijven.
Een actieve zoektocht naar aanleiding van een verlangen blijkt tegenwoordig niet zelden uit het plaatsen van een advertentie in de krant, vraag en aanbod op internet of ook wel het inschakelen van een bemiddelingsbureau (zie ook de bijlage). Het kijken, het kiezen, het indruk maken en de hofmakerij komen aan de orde wanneer er brieven komen die de moeite waard zijn en er afspraken worden gemaakt. Of als we via internetsites contacten maken en privé kunnen e-mailen met uitwisseling van leuke foto’s. Bij het inschakelen van een bemiddelingsbureau kan er een voorstel komen waar al dan niet op in wordt gegaan. Tenminste, laten we hopen dát er sprake is van kijken, kiezen, indruk maken en hofmakerij.
Het is namelijk algauw: ‘is dit wat?’ en ‘wordt dit wat?’. Als gevolg hiervan wordt onmiddellijk een bepaalde druk op de ketel gezet. Opschieten graag, want ik heb geen tijd meer te verliezen.
Toen ik een advertentie plaatste, kreeg ik daarop verscheidene reacties. Een stuk of acht. Met alle respondenten heb ik een afspraak gemaakt. Een van de heren met wie ik wat dronk op een terras zei, terwijl hij met de ober afrekende en opstond om te vertrekken: ‘Doe de volgende keer een rok aan.’ Er was geen speelsheid in deze opmerking te bekennen, in het hele gesprek trouwens niet, geen spoortje van verlegenheid – dat zou denkbaar zijn – geen schalksheid, geen vrolijkheid, geen mannelijke nieuwsgierigheid. Het klonk als een bevel. Het zal u duidelijk zijn dat een volgende keer wat mij betrof uitgesloten was.
De tijd van anoniem en ongedwongen kunnen observeren, pijlen, een beetje flirten en de belangstelling nog even voor je houden, wordt vaak overgeslagen. De taal van de gebaren, het benaderen, het kunnen kiezen uit meerdere mensen: idem. Ook het naar je toe halen en weer wegduwen, het telefoonnummer of e-mailadres ontfutselen, kleine listen bedenken om de ander te zien – kortom, het spel spelen: het is bijna niet aan de orde. Dat is jammer.
Jan (78) en Eva (68) hebben elkaar ongeveer twee jaar geleden leren kennen via een advertentie. Jans vorige verhouding was spaak gelopen. Eva had na het overlijden van haar man verscheidene goede vrienden. Met de een deed ze dit en met de ander dat. Geen van beiden heeft kinderen.
Na een korte periode van rouw onderneemt Jan opnieuw actie. ‘Want,’ zo zegt hij, ‘ik ben geen man om lang alleen te zijn, ik wil graag een vrouw verwennen en mijn tijd is helaas beperkt.’ Hij plaatst een advertentie.
Zo ontmoet hij Eva, en hij wordt meteen verliefd op haar. Hij is heel genereus in het aanbieden van zijn genegenheid. Ze gaan een week op reis en dat was, zo vinden ze, erg fijn. Bij terugkomst vindt Jan het vanzelfsprekend dat Eva nog even na blijft logeren, maar ze wil meteen naar huis. Daar schrikt Jan van. Er was toch niets fout gegaan op reis? Eva verzekert hem van niet, maar wil nu weer een poosje op zichzelf zijn. Zij neemt de bus naar huis en hij blijft onzeker achter. Jan gaat bij de telefoon zitten en wacht op haar bericht dat ze goed is aangekomen.
Maar er wordt die avond niet gebeld. Om half een pakt Jan de telefoon maar krijgt geen gehoor. De volgende ochtend belt hij Eva uit bed. Hij wil nu toch wel even weten of ze goed is aangekomen de vorige avond. Hij had zich zorgen gemaakt, ook omdat ze zo snel weer naar huis wilde. Eva antwoordt dat het haar spijt, maar dat ze moe was geweest, een bad had genomen en naar bed was gegaan. Het wordt een moeilijk telefoontje en Jan blijft met allerlei vragen zitten.
Eva schrikt hiervan en voelt zich schuldig omdat ze hem niet meer heeft gebeld. Ze had er geen idee van dat hij zo op haar telefoontje had zitten wachten. Ze is dat niet gewend. De dag erna belt hij haar om voor te stellen samen het aanstaande weekend door te brengen. Hij heeft een leuk plan bedacht. Hij is ervan overtuigd dat zij eens flink verwend moet worden.
Eva zegt dat ze liever het volgende weekend wil afspreken omdat ze nu al een afspraak heeft.
Jan stemt met moeite in.
Het weekend dat ze weer samen zijn, wordt er gepraat. Jan zegt dat hij vermoedt dat Eva de luxe van een fulltime liefde te lang heeft moeten ontberen. Hij stelt voor dit weekend rustig thuis te blijven, samen in de stad te eten en nog wat te drinken bij vrienden, die hij inmiddels heeft ingelicht over zijn nieuwe liefde. Met opgestroopte hemdsmouwen zit hij laat die avond op de grond twee eenpersoonsmatrassen met elastiek bij elkaar te binden om samen op te gaan slapen.
Het ontroert Eva hem zo bezig te zien, zijn ijver om het voor hen samen knus te maken, en ze wordt overspoeld door zijn toewijding. Ze zegt dat ze vindt dat hij dat heel inventief heeft gedaan en ook dat zij ontroerd is door zijn ijver het gezellig voor hen te maken. Het is zaterdagavond en Jan heeft nog wat leuke plannetjes in petto. Hij wil haar zo graag verrassen. Hij is zo verliefd op haar. Hij is zo ontzettend blij dat hij haar heeft gevonden.
Als ze samen op bed ontbijten – de thee staat op het lichtje naast Jan op de grond – begint Eva te huilen.
Hij denkt dat ze huilt van geluk, maar dat blijkt niet het geval. Ze zegt dat ze naar huis wil om ‘na te denken’. Ze heeft het erg moeilijk. Iemand die zo lief voor haar is, zo beschikbaar, zo een en al aandacht en zo toegewijd, zo iemand kan ze toch niet voor het hoofd stoten en zeggen dat ze zich de omgang met elkaar een beetje anders had voorgesteld? Om nog maar te zwijgen van het feit dat ze zich hier helemaal niet prettig bij voelt. Ze wil dit niet. Ze vindt hem opdringerig en op een bepaalde manier veeleisend.
Als ze thuis is neemt ze weer een bad en is ze in de war. Ze voelt zich erg ondankbaar en egoïstisch. Er is een man die haar lief vindt en haar wil verwennen. Wat wil ze nog meer? Nee, bedenkt ze dan, ze wil helemaal niet ‘meer’, ze wil juist minder, maar ze weet niet hoe ze zoiets duidelijk moet maken zonder hem ongerust te maken. Het is gek dat ze minder wil. Menige vrouw zou haar handjes dichtknijpen met zo’n man, nietwaar?
Jan begrijpt niets van haar wens op zondagochtend naar huis te willen en hij vreest het ergste: ze wil hem niet. Ze zijn allebei droevig en nemen in tranen afscheid. Eva zorgelijk in de bus en Jan zorgelijk bij de telefoon. Er wordt enige dagen niet gebeld. Dan, na voor hem een tijd van beheersing, knarsetanden en niet slapen, belt zij hem met de boodschap dat ze een afspraak met hem wil maken. Hij veert direct op, zij het met een vaag gevoel van onrust. Ze klonk niet bepaald vrolijk en ze zei niet dat ze naar zijn aanwezigheid verlangde… Ze spreken af op een avond. Jan haalt haar op bij de bushalte en zwijgt. Hij ziet haar bedrukte gezicht en vreest het ergste.
Als ze bij hem thuis zijn, begint Eva direct te praten. Ze zegt dat ze vindt dat hij te veel beslag op haar legt. Ze zegt ook dat ze het gevoel heeft dat hij haar inlijft en dat dit haar een benauwd gevoel geeft. Hij moet niet denken dat ze hem niet lief vindt, integendeel zelfs. Zij was immers ook op zoek naar een partner. Want het leven alleen biedt vele voordelen, maar te weinig voldoening. Liever heeft ze dat zij mag aangeven wanneer ze hem weer wil zien. Vindt hij dat goed?
Jan schrikt hier erg van en weet zich weinig raad met de situatie. Nee, dat vindt hij geen goed idee. Hij voelt zich enigszins onder druk gezet en daarbij machteloos. Hij zegt dat hij het vervelend vindt om een afwachtende houding te moeten aannemen betreffende hun ontmoetingen.
Wat nu?
Eva heeft weliswaar haar hart gelucht, maar voelt zich niet opgelucht. Ze vindt het vreselijk Jan zo machteloos te zien. Maar gelukkig lukt het hun om tamelijk rustig te blijven: er is een zekere vermoeidheid over hen beiden gekomen. Ze eten wat in de stad en hebben het alleen over de menukaart. Na het eten brengt Jan haar naar de bus en bij het afscheid omhelzen ze elkaar.
Eenmaal thuis breekt voor beiden een periode van overdenken aan. Allebei zijn teleurgesteld en allebei willen de ander niet kwijt. Eva ziet Jan als een onverwacht cadeau en Jan beschouwt Eva als zeer welkom in zijn leven. Maar… beiden vragen zich af hoe dit nu verder moet. Wat is er misgegaan? Waar is de toewijding en de graagte van Jan op gebaseerd? Wat wil en wat doet hij?Wat verlangt Eva, en wat wil en doet zij? Wat te doen? Hoe overleven zij dit samen?
Misschien is Jan er wat snel van uitgegaan dat de verkering een feit was. Hij verlangde erg naar een vriendin helemaal voor hem alleen. Hij had voor zijn gevoel geen tijd te verliezen en trad doortastend op. Eva was verrast en gevleid, maar voelde zich tegelijkertijd steeds meer onder druk staan. Er was te weinig gelegenheid om samen over een aantal zaken te praten alvorens dingen als blijven slapen, langer blijven en elk weekend samen doorbrengen als vanzelfsprekend aan te nemen.
Jan was dan wel erg enthousiast en genereus in het aanbieden van zijn liefde en aandacht, het was te snel en te veel. Hij had, heel begrijpelijk, in zijn verlangen en enthousiasme te weinig oog gehad voor het tempo, de verwachtingen en de wensen van Eva. Hij veronderstelde, heel nobel, dat zij maar eens flink verwend moest worden en nam aan dat zij hunkerde naar een fulltime liefde, maar in werkelijkheid was dit allemaal anders. Eerder golden deze behoeften voor hem en projecteerde hij ze op haar. Het was een koude douche te horen dat het anders was en voor beiden pijnlijk om dat uit te spreken. Ook heeft Jan zichzelf – zonder het te weten – onder druk gezet door vrijwel direct aan zijn vrienden over zijn nieuwe geliefde te vertellen. Niet alleen zichzelf zette hij hiermee onder een bepaalde druk, maar ook het verloop van de eerste periode van kennismaken met haar.
Zijn vrienden waren erg verheugd over dit nieuws en ook daarom schrok hij zo vreselijk en raakte hij enigszins in paniek. Want dit moest hij natuurlijk ook weer vertellen en uitleggen, en dat is niet leuk!
Voor je het weet kom je in de lastigste posities terecht, en dat is nu niet bepaald gunstig voor een natuurlijk en prettig verloop van een proces als dit. Ook Eva heeft hieraan bijgedragen door de overrompeling van Jans enthousiasme, eveneens heel begrijpelijk, toe te laten. Hoe heerlijk is het niet om iemand te ontmoeten die jou voor honderd procent ziet zitten. Ze had zich bijzonder gevoeld en was tegelijkertijd sprakeloos geweest. Ze is in haar leven van haar vrijheid gaan houden, waardoor een heel persoonlijk leven is ontstaan. Dit had zij niet verwacht.
Het is dus helemaal niet raar dat er tussen Jan en Eva misverstanden en pijnlijkheden zijn ontstaan en dat het maar een haartje had gescheeld of een van de twee had zich teruggetrokken, ondanks het feit dat ze genegenheid voor elkaar hadden opgevat. Gelukkig is dit niet gebeurd. Wel hebben ze een en ander voor een groot gedeelte teruggedraaid om zo opnieuw te kunnen beginnen. Er zat niets anders op dan met elkaar te gaan onderhandelen.
Als dat met succes gebeurt, hebben ze samen een gevaar doorstaan en opgelost. Dat kan betekenen dat er bij toekomstige gevaren vertrouwen is in weer een goede afloop. In hoofdstuk 11 gaan we nader in op de kunst van het onderhandelen.
[1] Schirrmacher, pp. 138-142
Sophie de Wijn